Ömer Can TaluABD’nin özellikle Türkiye’yi her konuda oyaladığı, hatta bazı konularda önce destekleyip sonra yalnız bıraktığı herkesin malumu. Okuduğum Osmanlıca haberlerden birinde Lozan antlaşmasının ABD tarafından tasdiki konusuna değiniliyor ve 3 yıldır neden onaylamadıkları sorgulanıyor. Üstüne Türkiye’de ayrı ABD’de ayrı konuşan yalancı bir ABD’li siyasetçiye yönelik olarak ABD’de yaşayan bir Türk vatandaşının gönderdiği sitemkar bir mektuba yer veriliyor.
İşte çevirisini yaptığım o haber:
2 Temmuz 1926
Amerikada Loza muahedesi ve memleketimiz aleyhinde bulunanlarla vatani bir münakaşa Amerika Lozan muahedesini niçün tasdik itdiremiyor
Son günlerde Boston Transkrips gazetesinde mahud Amerika ayanı Mistır King ile bir vatandaşımız arasında şayan-ı dikkat bir münakaşa olmuşdur.
Vaşington, 14 (Hususi Muhabirimizden) – Amerika a’yanının bu seneki ictima-i devresi bidâyetinde Lozan muahedesinin tasdik idileceği ümid idilmekde idi. Devre-i ictimaiyyenin son günlerinde gelmiş olmasına rağmen Lozan muahedesi henüz meclise tevdi’ idilmiş bulunmamakdadır. Cumhuriyet fırkasının ve a’yan-ı harici encümeni reisi Mistır Boranın riyaset itdiği grubun muahedenin tasdikine tarafdar bulunmasına rağmen Demokrat fırkasının muhalefeti karşısında üç seneden beri tasdik-i keyfiyeti bir dürlü intâc olunamamakdadır.
Lozan muahedesinin bu suretle tasdik idilememesi keyfiyeti doğrudan doğruya aleyhimizde yapılmakda olan propagandalardan ziyade Cumhuriyet ve Demokrat fırkaları arasındaki zıddiyetden ve bugün re’s-i kârda bulunan fırkanın za’fından neş’et eylemekdedir.
Meclis-i a’yanda, muahedenin tasdiki içün lazım gelen sülüsan-ı ekseriyeti(en az üçte ikisini) te’min idebilecek derecede a’zâya mâlik bulunmayan Cumhuriyet fırkası, Demokratların diğer bazı muahedatın tasdiki hususunda olduğu gibi sistematik muhalifleri karşısında kat’i bir hareketde bulunamamakdadır. Bugünki vaziyet <<çam ataları>> muahedesinin tasdiki meselesindeki vaziyetin aynıdır.
Mesele, a’yan meclisindeki Cumhuriyet ve Demokrat fırkalarının kuvvetce aşağı yukarı aynı derecede bulunmasından ileri gelmekdedir.
Nitekim, aynı vaziyet, Amerika ve Fransa arasında burcların tesviyesi hakkında akd olunan i’tilafnamenin tasdiki meselesinde de tahaddüs itmiş bu i’tilafnamenin bu devre-i ictimaiyyede tasdik imkanı bulunamamışdır.
Bununla beraber Lozan muahedesinin tasdiki meselesindeki ihtilafı sadece iki fırka arasındaki mücadeleye atf eylemek doğru olamaz.
Hiç şübhesiz, aleyhimizde öteden beri propagandada bulunanlar bu tasdik keyfiyetinde de mühim bir rol oynamakdadırlar. Bunların başında geçen sene Türkiyeye gitmiş olan a’yan azasından (King) bulunmakdadır. Mistır King a’yanda Demokrat grubunun müzaheretine istinad eylemekdedir.
Lozan muahedesinin bu suretle bu sene-i ictimaı esnasında Mistır Boranın bütün hüsn-i niyetine rağmen tasdik idilememesi memleketimizle münasebatda bulunan mahafilde büyük bir dedikoduya sebebiyet virmişdir.
Muahedenin tasdikine intizaren Türkiye-Amerika arasında mütekabiliyet esasına müstenid olarak akd olunan muvakkat ticaret muahedesi müddetinin önümüzdeki ağustos ayı zarfında bitmek üzere bulunması birazda endişeyi mucib olmuşdur.
Mistır (King)in Amerika ticaret erbabına Türkiye ile hal-i sulhun iadesini te’min idecek olan Lozan muahedesi tasdik idilmemiş bile olsa tamamiyle müdafaa ve himaye idileceği hakkındaki te’minatına rağmen, Türkiye ile iş yapan müesseseler ve ticaret erbabı hükümetimizin Amerika emtiasına ve mevâridatına karşı nasıl bir vaziyet alacağı alaka ile ta’kib olunmakdadır.
Son günlerde <> gazetesşnde Vaşington muhabiriyle, Mistır (King)in muahedenin tasdikine aleyhdar bulunmasındaki sebebleri izah iden mektubu intişar eylemişdir.
… Kemal bey aynı gazete ile neşr itdiği açık bir mektub ile Mistır (King)in Türkiyede usul-i idare ve emniyet bulunmadığı hakkındaki ithamatını red ve mümaileyhi sözünden nükul itmekle itham itdi.
Makbel Kemal beyin; mektubunu ehemmiyetine binaen aynen tercüme iderek gönderiyorum:
Mistır Kinge açık mektub
Muhterem Mistır King; Boston Transkıpiriyet gazetesinin Vaşington muhabirinin sizin Lozan muahedesinin tasdiki aleyhinde bulunmaklığınızın esbabını izah iden hususi bir tebliğini kemal-i hayretle okudum. Bu hayretim şimdi Türkiyeden mufarakatınızdan sonra Ankara ve İstanbul matbuatının tarafınızdan Türk hükümetinin ricalinde yapmış olduğunuz te’minat hakkındaki neşriyatı ile bugünki nokta-i nazarınızı mukayese itdiğim zaman tezad itdi. Bu beyanatınızda siz, Türkler ve Türk Cumhuriyeti hakkındaki eski fikirlerinizin tamamiyle değişdiğini ve Amerikada Türkiye aleyhindeki cereyan ve efkarın tamamiyle hataâlûd olduğunu ifade idiyordunuz.
Bundan mâadâ Cumhuriyet gazetesi Amerika hükümetinin Lozan muahedenamesini tasdik itmesi fikrinde bulunduğunuz ve Amerika a’yanında sizin bu hususda her suretle müzaheretde bulunmağa söz virdiğinizi neşr itmişdi.
Muhterem efendim, size evvel emirde şunu derhâtır itdirmek isterimki, Türkiye ile Amerika arasında hiç bir vakit hal-i harb mevcud olmamışdır. Bilakis harb-i umumiden evvel ve sonra Amerika sefiri olan Mistır Hanri Morgın Tav, mütemadiyen Türklerin daima lehinde bir hatt-ı hareket ta’kib ve harbiye nazırı Enver Paşa ile ve diğer eski Türk hükümeti ricali ile pek yakından teşrik mesai eylemiş ve bu mesaisine mükafaten Sultan tarafından bizzat nişanlar ile gerek
Amerika Reis-i Cumhuru Mistır Koliç (Coolidge)
Kendisi ve gerek ailesi taltif idilmişdi. Yani sefir ve temsil itdiği hükümet tarafından Türkiye lehinde büyük bir teveccüh vardı.
Münakaşa esasına gelince, ve şimdi harb-i umumiden yedi seneden fazla bir müddet geçtiği halde, Amerikada, Amerikaya bir düşman nazarıyla hiç bir vakit bakmamış olan ve Amerika tarafındanda o suretle telakki idilmeyen bir millet ile münasebat-ı siyasiye te’sisi aleyhinde bir cereyan mevcud! Türkiyenin bilfaal hal-i harbde bulunduğu her memleket Lozan muahedesini tasdik itmiş olduğu halde Amerika elyevm … hakkında tarafınızdan beyan idilen esbab, bu mesele hakkında bir münakaşa zemini açmakdadır. Amerikada ikamet iden bir Türk sıfatıyla Amerika a’yanının tarz-ı hareketini kendisine irâ’e ve telkin itmek benim vazifem olmamasına rağmen mezkur muahedenamenin adem-i tasdiki içün dermeyan itdiğiniz esbaba karşı cevablarımı size arz itmekliğime müsaade ideceğinizi ümid iderim.
Evvela, Lozan muahedesi, Ermenilerin ve Türkiyenin diğer Hristiyan ahalisinin, himayesi hakkında hiç bir mevadı ihtiva itmediğini söylüyorsunuz. Eski usul idare ve hükümete tamamen gayr-ı müşabih olarak bugünkü Türkiyede, Cumhuriyet hükümeti dini hiç bir fark kabul itmiyor. Bilimum edyana mensub Türk tebası, kanun önünde mesavi hukuka malikdirler. Din ve hükümet tamamiyle tefrik idilmişdir. ve Ermenilik ve Hristiyanlık hiç bir vakit ayrı ayrı mülahaza ve kuyuda tabi’ değildir.
Türk hiç bir vakit, Türkiyedeki Hristiyan milletini, Hristiyan oldukları içün te’dib itmemişdir. Asırlarca Hristiyan ekalliyetler Türkiye İmparatorluğu dahilinde bir sulh ve selamet içinde yaşadılar.
Fakat son zamanlarda bunlar bazı entrikacı emperyalist ecnebi hükümetler tarafından ihtilale teşvik ve sevk idildiler. Ve bu emperyalist hükümetler kendi menafi’ zatiyelerini muhakkak göstermek içün buna mukaddes ve dini bir şekil virdiler. Hristiyan milletlerden bazıları, bu ecnebi hükümetlerinin yalan vaadlerine kapılarak hükümetlerine, vatanlarına karşı isyan ve ihtilal itdiler. Bu gibi ihtilaller, Amerikanın sivil harbinde şemal-i hükümetlerinin Amerika hükümat-ı müttehidesini dağıtmak isteyen partileri te’dib itmesi gibi, basdırıldı. Eğer Türkiyenin son zamanlardaki hadisat ve tarihi nazar-ı dikkatden geçirir iseniz müslim ihtilalcilerinde aynı şiddetle Hristiyan asiler gibi te’dib ve ta’kib idildiğine şahid olur ve anlarsınız.
Türkiyede bugünki vaziyetin pek iyi olduğunu size beyan itmekle bahtiyarım. Gayr-ı müslim ahali, son senelerin kanlı safhalarındaki acı tecrübeleriyle kendilerini tatlı ve hayali vaadlerle isyana teşvik ve ihzar iden entrikacı, zalim ecnebileri dinlemek ile hiç bir şey kazanamayacaklarını ve her şeyi gaib ideceklerini anladılar. Türkiyede asırlarca kendi ekalliyetleri ile devam iden sulh, bu son karışık senelerden ziyade ittihadın bulunduğu yerde kuvvet olduğunu ve yalnız kendi tebasının sulh ve müsalemet ile dolu bir teşrik mesaisi ile bir milletin yaşayabileceği ve terakki ideceğini isbat itdi.
Türkiyedeki örfi ekalliyetler, sonu feci entrikalara kendilerini bir deha anacaklardır. Filhakika sizin ziyaretiniz esnasında Türkiyedeki Ermeni ahalisinin mümessillerinden biri, daima tahkikatda bulunmak arzu iden ecnebi zairlerinin daima ırki meselede Türkiyenin vezaifine müdahale itmekde olmalarını protesto eylemişdi. Bu hakikat karşısında sizin Lozan muahedesi ekalliyetler ve diğer Hristiyan milletlerin himayesi hakkında kafi ve sarih te’minat malik olmadığı hakkındaki beyanatınız varid olabilir mi?
Şunuda size beyan itmek isterim ki, zat-ı alilerini, Amerikanın siyah ırka mensub tebası -zenciler- veya muhaceret kanunu hakkındaki usul-i idaresine herhangi bir ecnebi hükümetinin müdahale ve kontrol itmesine teşebbüsü, sizi hemen nasıl kızdırır ve bu hususa kail olmaz iseniz, Amerikanın diğer bir milletin kendi ırki mesaili hakkındaki usul-i idaresini kontrol itmekle çalışmasına hangi ve nasıl bir salahiyet ve hakk buluyorsunuz?
NOT: Kaynak verilerek kullanılması halinde herhangi bir beis yoktur.
Yorum ekle